Ding 22 Bibliotheek 2.0 en de toekomst van bibliotheken

Eind vorig jaar op de Digit@le Dommeldal Congres in Geldrop geweest. De keynote werd verzorgd door Hans van Driel, hoogleraar aan de Universiteit van Tilburg. Hij hield een pleidooi voor de postmoderne bibliotheek. We zitten nu als bibliotheek in een overgangsfase van de schriftcultuur naar de digitale cultuur. Dit is een onomkeerbare ontwikkeling. Volgens Hans van Driel heeft de bibliotheek tot nu toe de schriftcultuur alleen nog maar digitaal gekopieerd. We zitten in de zgn. imitatiefase, bijv. Al@din als het digitale inlichtingenbureau, het Literatuurplein als leesbevorderingsproject.
Er moet nu een grote stap gezet worden. Voor de postmoderne bibliotheek moeten we op zoek gaan naar de eigen-aardigheden van een bibliotheek in een digitale cultuur.

Deze ontwikkeling, die we als bibliotheek doormaken, heeft alles te maken met het wereldbeeld dat aan het veranderen is. Sinds de 17e eeuw met de opkomst van de natuurwetenschappen hebben we te maken met een mechanistisch wereldbeeld: de wereld wordt gezien als een samenhangend geheel. Dit bepaalt onze blik op de wereld. In de geschiedenis, bijv. worden gebeurtenissen aaneengeregen tot een groot verhaal. Gebeurtenissen worden begrijpelijk gemaakt. Alles heeft een oorzakelijk verband. Voor alles wordt een verklaring geformuleerd.
Dit wereldbeeld vinden we overal terug: niet alleen bij de geschiedschrijving, maar ook bijv. bij de politiek, bij de psychologie.
Termen die belangrijk zijn in dit mechanistische wereldbeeld: hiërarchische ordening, liniair, relaties geven, het proces van zoeken - vinden - analyseren - concluderen, top-down benadering.
Vaak kunnen computers dit beter. Deze vaardigheden zullen verdwijnen.

In het postmoderne wereldbeeld gaan genoemde termen op de schop. In de geschiedschrijving is dit het einde van de grote verhalen. Er is steeds meer plaats voor duizenden kleine verhalen, die
niet altijd oorzakelijke verbanden hebben. In de psychologie is het geheugen niet meer een ladekast, waar alle herinneringen keurig geordend zijn maar meer een zoekmachine.

De kernpunten in het postmoderne wereldbeeld zijn bijv. plat - meerduidige relaties - metaforen - uitdijend - geen hiërarchie - meerduidig. De gevolgen zijn groot. Bijv.onderwijsuitgeverijen stoppen met het produceren van studieboeken op papier. Zij gaan digitale leeromgevingen maken, die platter van structuur zijn, flexibeler, voortdurend aan verandering onderhevig, ook anderen kunnen dingen aan de inhoud toevoegen. Kennis delen wordt belangrijk.

Bibliotheek zijn nu nog eendimensionaal, ordenend,kennen genres en in beperkte mate trefwoorden toe. De bibliotheek functioneert als een soort provider van de uitgeverijen. Er is sprake van een hiërarchische keten.
In de postmoderne bibliotheek kunnen ook lezers tekst en trefwoorden toevoegen. Kennis wordt gedeeld, er is sprake van een netwerk ipv een liniaire keten. In dat netwerk heeft de bibliotheek haar eigen plek.
Maar daarvoor moet de bibliotheek op zoek naar haar eigen-aardigheden. Haar kracht: fysiek en in een netwerk. Maak gebruik van het betrouwbare imago van de bibliotheek!

Advies van Hans van Driel: Ga aan de slag om het bestaande patroon te doorbreken, om achter de waan van de dag aan te lopen. Ga 2- of 3-wekelijks brainstormen met als opdracht: hoe ga je dit postmoderne wereldbeeld invullen voor de bibliotheek. Wat kunnen we ermee!?